Γκορτσιές

   Ο Ξερόκαμπος μέχρι και την δεκαετία του 60 είχε σήμα κατατεθέν τις γκορτσιές, επειδή το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της γκορτσιάς είναι η ανθεκτικότητά της. Ως άγριο δέντρο προσαρμοσμένο σε μεσογειακά περιβάλλοντα, αντέχει στην ξηρασία καλύτερα από τα περισσότερα καλλιεργούμενα οπωροφόρα. Ευδοκιμεί σε φτωχά, ασβεστολιθικά και πετρώδη εδάφη όπου λίγα άλλα δέντρα μπορούν να ευημερήσουν. Έτσι ο Ξερόκαμπος ήταν ένας ιδανικός τόπος για την ανάπτυξη και την εξάπλωσή της.
   Τα οφέλη της γκορτσιάς πολλαπλά. Κατ’ αρχάς η συμβολή της στη βιοποικιλότητα και στα οικοσυστήματα. Χάρη στην πρώιμη ανθοφορία της την άνοιξη, προσφέρει από τα πρώτα πλούσια γεύματα γύρης και νέκταρ στους επικοντιστές (μέλισσες, κ.ά.). Θεωρείται μάλιστα εξαιρετικό μελισσοκομικό φυτό, που βοηθά τις μέλισσες να ξεκινήσουν δυναμικά τη σεζόν.
Επιπλέον, η γκορτσιά έχει πολύ σκληρό ξύλο, για πολλαπλές πρακτικές χρήσεις. Είναι κατάλληλο για ξυλογλυπτική, ιδανικό για εργαλεία και λεπτές ξύλινες κατασκευές χειροτεχνίας, ενώ το κάψιμο – παράγει δυνατή και σταθερή φλόγα. Στην παράδοση, τα άνθη χρησιμοποιούνταν διακοσμητικά. Στη λαϊκή ιατρική, φύλλα, φλοιός και καρπός χρησιμοποιούνταν ως ήπια στυπτικά και αντιδιαρροϊκά και ως βοτανοθεραπεία (τσάγια, καταπλάσματα) Η γκορτσιά ήταν ένα από τα «φαρμακευτικά δέντρα» που υπήρχαν σχεδόν σε κάθε αγροικία.
Ακόμη αυτή η εξαιρετική αντοχή κάνει τη γκορτσιά πολύτιμη ως υποκείμενο για τον εμβολιασμό πολλών ποικιλιών ήμερης αχλαδιάς.
   Τέλος η ανθεκτικότητά της σε δύσκολα εδάφη, ξηρασία και έντομα την έκανε ιδανική για φυσικούς φράχτες, περιβόλια. Οι αγρότες συνήθιζαν να αφήνουν γκορτσιές στα όρια των χωραφιών τους, τόσο για φυσικούς φράχτες όσο και για την πολύτιμη σκιά τους για τα κοπάδια. Τα αγκαθωτά κλαδιά της γκορτσιάς συχνά κόβονταν και χρησιμοποιούνταν για πρόχειρους φράχτες (π.χ. για τη στρούγκα κατά το άρμεγμα) ή στοιβάζονταν στα όρια ως σημάδια οικοπέδων.
   Και καταλήγουμε στους καρπούς. Μικροί σφαιρικοί με διάμετρο 2-3 εκ. Πράσινοι στυφοί όταν είναι άγουροι, κιτρινοκάστανοι όταν ωριμάσουν. Πολύ ξινοί και δύσπεπτοι ωμοί λόγω οργανικών οξέων & τανινών, αλλά τρώγονται μετά από υπερωρίμανση. Περιέχει μηλικό, κιτρικό, οξύ, πηκτίνη, αμυγδαλίνη, βιταμίνη.
Οι καρποί είναι βρώσιμοι ειδικά σε περιόδους έλλειψης (νωποί πολύ ώριμοι ή αποξηραμένοι). Παραδοσιακά παραγόμενα προϊόντα: πετιμέζι από γκόρτσα, γλυκό του κουταλιού, λικέρ, μουστόπιτες,. Σήμερα αυτές οι χρήσεις επιβιώνουν σε μικρή κλίμακα, σε κάποιες περιοχές ως τοπικές σπεσιαλιτέ.
   Κτηνοτροφικά, οι καρποί είχαν αξία κυρίως ως ζωοτροφή για χοίρους . Σε πολλές περιοχές , τα ώριμα γκόρτσα μαζεύονταν και ταΐζονταν στους χοίρους το φθινόπωρο, ενισχύοντας το διαιτολόγιό τους όταν άλλα φυσικά βοσκήματα ήταν λιγοστά. Γενικότερα στα χωριά, οι μικροί αυτοί σκληροί καρποί θεωρούνταν «εξαιρετικό φαΐ για τους χοίρους», σε μια εποχή που δεν υπήρχαν εμπορικές ζωοτροφές.
   Υπάρχει όμως και καταγραφή ότι στην αρχαιότητα οι Αργείοι χρησιμοποιούσαν τα γκόρτσα αντί για ψωμί στις δύσκολες περιόδους, όπως ακριβώς οι Αρκάδες έτρωγαν βαλανίδια σε εποχές έλλειψης σιτηρών.
 Συνοψίζοντας.
   Οι γκορτσιές ήταν κάποτε πολύτιμο στοιχείο της ελληνικής υπαίθρου. Σήμερα όμως παρατηρείται η σταδιακή απαξίωσή τους και η υποτίμηση του ρόλου τους.
   Στην διατροφή των ανθρώπων είχε ρόλο ασφαλείας .Σε δύσκολες ιστορικές περιόδους όταν άλλες τροφές σπάνιζαν ,τα άγρια αχλάδια (γκόρτσα) στήριξαν τον πληθυσμό .Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αγρότες παλαιότερα μάζευαν τα μικροσκοπικά αυτά φρούτα το φθινόπωρο τα άφηνα να ωριμάσουν και τα κατανάλωναν τον χειμώνα είτε νωπά (όταν είχαν πλέον μαλακώσει) είτε αποξηραμένα σαν αποθηκευμένα.
   Στη σύγχρονη εποχή, οι ρόλοι αυτοί της γκορτσιάς εκλείψει. Οι μεταπολεμικές δεκαετίες έφεραν τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας, την εντατικοποίηση των καλλιεργειών και την εγκατάλειψη πολλών παραδοσιακών πρακτικών. Η γκορτσιά, που άλλοτε φυτευόταν ή διατηρούνταν στα χωράφια ως χρήσιμο δέντρο, αντιμετωπίστηκε πλέον ως «άχρηστο αγριόδεντρο». Πολλές γκορτσιές κόπηκαν κατά τη δημιουργία μεγαλύτερων ενιαίων αγροτεμαχίων, καθώς θεωρούνταν εμπόδιο στη μηχανοποίηση (τα τρακτέρ και οι θεριστικές μηχανές απαιτούν ανοικτούς χώρους χωρίς δέντρα στα μέσα των χωραφιών). Επίσης, η εισαγωγή ετοίμων δένδρων από τα φυτώρια σήμαινε ότι δεν χρειαζόταν πλέον , η χρήση της γκορτσιάς ως υποκείμενο εμβολιασμού σε αχλαδιά. Σήμερα δεν έχει ουσιαστικά καμία καλλιεργητική αξία.
   Παράλληλα, οι διατροφικές συνήθειες και ανάγκες άλλαξαν ριζικά. Οι αγρότες δεν χρειάζεται πια να βασίζονται σε άγριους καρπούς για επιβίωση. Υπάρχει αφθονία από καλλιεργημένα φρούτα, εμπορικές τροφές και ζωοτροφές. Έτσι, η πρακτική του να μαζεύει κανείς γκόρτσα από τη φύση έχει εκλείψει σχεδόν εντελώς.
   Η κοινωνική και γεωργική απαξίωση της γκορτσιάς αντικατοπτρίζει την ευρύτερη αλλαγή στον τρόπο ζωής. Από τις μικρές αγροτικές κοινότητες που αξιοποιούσαν καθετί άγριο, περάσαμε σε έναν αγροδιατροφικό τομέα που στηρίζεται μόνο σε καλλιεργούμενους, εμπορικούς πόρους. Η γκορτσιά από βασικό στοιχείο των αγρών έγινε “ξεχασμένο” αγριόδεντρο, του οποίου την αξία προσπαθούμε πλέον να θυμηθούμε εκ των υστέρων, στο πλαίσιο της αναζήτησης για βιώσιμες και παραδοσιακές πρακτικές.

   Αιτία και κίνητρο για να ερευνήσουμε και να μάθουμε λίγα πράγματα για το δένδρο που αφθονούσε στην περιοχή μας ήταν η παρακάτω απόφαση της Κοινότητας Κλένιας που δείχνει το ενδιαφέρον και την αξία που είχε τότε η γκορτσιά και οι καρποί της, που όπως φαίνεται ωρίμαζαν κατά τους μήνες Σεπτέμβριο με Οκτώβριο.

Φωτοαντίγραφα από το Βιβλίο Πρακτικών Κοινότητος Κλένιας; (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Τμήμα ΓΑΚ Κορινθίας)

                                         Πρᾶξις 9.

Ἐν Κλένια σήμερον τήν 28 τοῦ μηνός Αὐγούστου 1949 ἐτους ἡμέραν τῆς ἐβδομάδος Κυριακήν καί ὧραν 6 μ.μ. καί ἐν τῷ Κοινοτικῷ Καταστήματι κατόπιν ἐγγράφου προσκλήσεως τοῦ προέδρου 
γινομένης κατά τούς ὁρισμούς τοῦ ἄρθρου 29 τοῦ Κ... Δ.Κ συνῆλθεν είς συνεδρίασιν το Κ Σ Κλένιας παρόντων τῶν μελών αύτοῦ πρός συζήτησιν καί λῆψιν ἀποφάσεως ἐπί τῶν κάτωθι θεμάτων ἅτινα περιείχοντο καί είς τήν νομίμως κοινοποιηθήσην ὑπ’αριθ 331

επομένη σελίς

πρόσκλησίν των ἤτοι : Περί ἀπαγορεύσεως βοσκῆς ἐτεροδημοτῶν
ποιμένων ἐν τῇ θέση Ξερόκαμπος.

       Έπιτευχθείσης νομίμου άπαρτίας ὁ Πρόεδρος είσέρχεται είς τήν συζήτησιν τοῦ άνωτέρῳ θέματος έκθέτων τά ἑξῆς : Ἐποικειμένης τῆς ὡριμάνσεως 

τῶν άγριαχλαδιὼν <Γκόρτσα> έν τῆ θέση Ξερόκαμπος τῆς ἡμετέρας 

περιφερείας καί πρός προστασίαν τῆς κτηνοτροφίας τῆς κοινότητός μας 

ἀνάγκη ὅπως ἡ άνωτέρῳ περιοχή ἀπαγορευθῆ διά έτεροδημότες 

ποιμένες κατά τό διάστημα τῆς ὡριμάνσεως.

                         Τό Κοινοτικόν Συμβούλιον ἀκούσαν τήν εἰσήγησιν

τοῦ κ. Προέδρου                   

                                  ἀποφαίνεται

       ἀπαγορεύει τήν βοσκήν ἐν τῆ θέση Ξερὀκαμπος τῶν
ἑτεροδημοτῶν ποιμένων κατά τήν περίοδον τῆς ὡριμάνεως
τῶν Γκόρτσων ἤτοι ἀπό 1ην Σ/βρίου 1949 καί συγκεκριμένως
ὑπό τά όρια, βορείως,ἀπό δρόμον Κλένιας-Μονῆς Φανερωμένης
μέχρι τῆς Νοτίων τοιαύτην Κλεισούρας
          Ἐγένετο, άπεφασίσθη καί ὑπεγράφη παρά πάντων
τῷ κ Προέδρω ἀνατίθεται ἡ περεταίρῳ ἐνέργεια.




Ὁ Πρόεδρος                                                                             τά Μέλη

Μπαλής

    Έτσι παίρνοντας στοιχεία από λογοτεχνικές περιγραφές αναλογιζόμαστε πως ήταν κάποτε μια εποχή που τα γκόρτσα είχαν αξία. Πριν γίνουν απλώς άλλη μια λέξη στο λεξιλόγιο των παλιών, πριν τα ξεχάσει το χώμα και τα σαρώσει ο άνεμος της προόδου. Τότε, στις παρυφές του φθινοπώρου, όταν η γη ευωδίαζε από τα υγρά φύλλα και η πρωινή πάχνη έγλειφε τα χωράφια, τα γκόρτσα κρέμονταν βαριά απ’ τα δέντρα σαν σιωπηλές υποσχέσεις.
    Δεν ήταν ταπεινά. Τα γκόρτσα τότε δεν ήταν για πέταμα. Ήταν δώρα. Τα έφερναν απ’ το χωράφι με φροντίδα, τα μοίραζαν στους συγγενείς, τα κρατούσαν για τις γιορτές. Ήταν παρόντα στα πανέρια με τα ξερά σύκα, στις αποθήκες με τα καρύδια, στα υπόγεια δίπλα στο κρασί και το τσίπουρο. Στα χέρια των παλιών, ένα γκόρτσο δεν ήταν καρπός μόνο – ήταν ιστορία, μνήμη, συνέχεια.
    Κι ύστερα πέρασαν τα χρόνια. Τα δέντρα ξεχάστηκαν, οι αυλές στρώθηκαν με μπετόν, τα παιδιά σταμάτησαν να ρωτούν τι είναι "εκείνο το πράσινο περίεργο φρούτο". Τα γκόρτσα έμειναν μόνο σε κάποιες παλιές φωτογραφίες και σε κάτι γιαγιάδες που ακόμα φυλάνε ένα δυο δέντρα στην άκρη του περιβολιού.
    Όμως για όσους τα πρόλαβαν, για όσους τα μύρισαν και τα γεύτηκαν, τα γκόρτσα θα έχουν πάντα αξία. Γιατί δεν είναι απλώς ένας καρπός – είναι ένας μικρός θησαυρός απ’ τον κόσμο που χάθηκε αθόρυβα, μα ζει ακόμα μέσα στις αναμνήσεις μας.

Τα σκουπίδια μας

 

(Φωτο από το Βαθύ το ρέμα)

Δεν είναι προς τιμή μας… δεν είναι κολακευτικό για τον πολιτισμό μας…. και δεν υπάρχει κανένα όφελος. Αντιθέτως…

   Η παραγωγή σκουπιδιών και αποκομιδή τους σήμερα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για την κοινωνία. Οι πιο προηγμένες χώρες έχουν βρει πολλές λύσεις που εφαρμόζονται και έχουν αμβλύνει το πρόβλημα. Δυστυχώς εμείς όπως πάντα καθυστερημένα προσπαθούμε να βρούμε λύσεις εν μέσω αντιδράσεων, παραπόνων, διενέξεων, συμφερόντων μικρών και μεγάλων και το αποτέλεσμα είναι να “πνιγόμαστε” στα σκουπίδια μας.
   Η εμφάνιση των ρεμάτων γύρω από το χωριό είναι απογοητευτική. Η συσσώρευση των σκουπιδιών μας (μεγάλων αντικειμένων) έχει υπερβεί κάθε όριο. Οι επισκέπτες σε διάφορες εκδηλώσεις στα μέρη μας, φωτογραφίζουν τα σκουπίδια μας και όχι την όμορφη φύση μας.

   Πιθανό να μην γνωρίζουμε ότι ο Δήμος είναι υπεύθυνος για τη συλλογή και αυτών των σκουπιδιών. Με ένα τηλέφωνο στην αρμόδια Τμήμα καθαριότητας του Δήμου (27410 27004) και δίνοντας τα στοιχεία τόπου, η Υπηρεσία θα προγραμματίσει και θα στείλει  ένα  φορτηγό έξω από το σπίτι μας να τα πάρει. Πληρώνουμε τέλη για τις όλες υπηρεσίες του Δήμου μεταξύ των οποίων είναι και αποκομιδή όλων των σκουπιδιών. Είναι  ειρωνεία να φορτώνουμε τέτοια μεγάλα αντικείμενα (στρώματα, είδη υγιεινής, καθίσματα, τελάρα,  κ.τ.λ. στο τρακτέρ ή στο αγροτικό να κάνουμε χιλιόμετρα να τα ρίξουμε σε ένα ρέμα, αντί να ζητήσουμε από την υπηρεσία του Δήμου να έρθει να τα πάρει.

   Κατ’ αρχάς είναι  θέμα αισθητικής και πολιτισμού.  Σε ποιον αρέσει το θέαμα; Αλλά το κυριότερο είναι θέμα μόλυνσης του περιβάλλοντος και υγείας. Τα πλαστικά με το χρόνο αποδομούνται, μολύνουν το περιβάλλον, φτάνουν μέχρι τη θάλασσα. Τα μικροπλαστικά πλέον βρίσκονται στην τροφή μας. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι φτάνουν στον οργανισμό μας είτε με την τροφή ,είτε με τον αέρα και είναι αιτία για πολλές αρρώστιες της σύγχρονης εποχής.

   Και τέλος ας αναλογιστούμε τι παράδειγμα δίνουμε στη νέα γενιά, στα παιδιά μας. Από όποια σκοπιά το δει κανείς είναι αρνητικό. Έχουμε ένα ιστορικό χωριό. Αναφέρονται μάχες ανεξαρτησίας που έγιναν στην Κλένια. Έχουμε αναδείξει πολιτικούς, ιστορικούς, ανθρώπους των γραμμάτων, καλλιτέχνες, κτλ. Ας φροντίσουμε όσο μπορούμε το περιβάλλον μας. Το οφείλουμε στους προγόνους μας αλλά και στα παιδιά μας. Με  ένα τηλεφώνημα στο Δήμο δεν θα υπήρχε αυτή η ασχήμια. Είναι θέμα συνήθειας, πρωτοβουλίας αλλά και δικαίωμά μας σαν πολίτες.

ΥΓ1.  Άλλη μία πρόταση θα ήταν, σε συνεννόηση με τον πρόεδρο να ορισθεί κάποιο σημείο δίπλα στο χωριό, προσβάσιμο, και να συγκεντρώνονται εκεί τα μεγάλα αντικείμενα, όπου θα είναι πιο εύκολο και για τον Δήμο να κάνει την αποκομιδή, με προγραμματισμό σε τακτά χρονικά διαστήματα.

 ΥΓ2.  Και μην νομίζετε ότι υπερβάλουμε γράφοντας για τις φυσικές ομορφιές. Αν κλικάρετε στον παρακάτω σύνδεσμο θα διαβάσετε σε ένα άλλο ιστότοπο  μια ανάρτηση-αναφορά για το χωριό μας.

https://www.anagnostis.org/2024/10/16/afinontas-tin-argolida-gia-tin-korinthia-tha-vreis-ena-paramythenio-skiniko/#google_vignette

Κλιματική Αλλαγή - Μια έρευνα.

   

Η κλιματική κρίση είναι πλέον εδώ. Χρόνο με τον χρόνο βλέπουμε τις συνέπιες σε όλους τους τομείς. Το χωριό μας, που έχει κατά βάση αγροτική οικονομία, αρχίζει να βιώνει τα αποτελέσματα στην παραγωγή λαδιού, καλοκαιρινών προϊόντων και φρούτων, στην έλλειψη  βροχών, με τα φαινόμενα της ξηρασίας να αυξάνονται και γενικότερα οι μέρες καύσωνα να είναι πολύ περισσότερες από το παρελθόν. Αυτά τα είχαμε τονίσει και σε προηγούμενη ανάρτησή μας. http://klenia-gr.blogspot.com/2024/02/blog-post.html

   Μια πιο αναλυτική έρευνα για την κλιματική αλλαγή  αλιεύσαμε και δημοσιεύουμε, από το ετήσιο βιβλίο-περιοδικό που εκδίδει ο οργανισμός διαΝΕΟσις. Εκεί δημοσιεύθηκε μια έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών που αν και έχει γίνει πριν από το 2020  τα αποτελέσματά της μας δίνουν  πληροφορίες που με την πάροδο των χρόνων βλέπουμε να επαληθεύονται όπως θα διαπιστώσετε. Ακόμη πρέπει να σταθούμε στις λύσεις που προτείνει για τον γεωργικό τομέα, ώστε εφαρμόζοντας ότι μπορούμε, να προλάβουμε και να αποφύγουμε τα χειρότερα. Το οφείλουμε στους εαυτούς μας αλλά και στις επόμενες γενεές.

   Πληροφοριακά η διαΝΕΟσις είναι ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός ερευνητικός οργανισμός. Έχει στόχο  να συμβάλει στον κοινωνικό διάλογο και  προτείνει λύσεις μέσα από μια σειρά μελετών και ερευνών που αφορούν τα σημαντικότερα προβλήματα της χώρας. Το ερευνητικό έργο του οργανισμού ασχολείται μεταξύ άλλων με τους κλάδους της οικονομίας της ανάπτυξης της δημόσιας διοίκησης της υγείας της καινοτομίας κτλ.
Πολλές πληροφορίες και έρευνες μπορείτε να διαβάσετε στο site του οργανισμού.

Οι Συνέπειες Της Κλιματικής Αλλαγής Στην Ελλάδα - Έρευνα

Μια ερευνητική ομάδα υπό τον συντονισμό του καθηγητή του ΕΚΠΑ Κώστα Καρτάλη μελετά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό, την πρωτογενή παραγωγή και τη ζωή στις πόλεις στις αμέσως επόμενες δεκαετίες.

Κλιματική Αλλαγή Στην Ελλάδα

 

   Το ότι η κλιματική αλλαγή έχει ήδη σημαντικές και δραματικές συνέπειες στις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο δεν είναι κάτι που να χρειάζεται μεγάλη έρευνα για να τεκμηριωθεί. Το "φαινόμενο του θερμοκηπίου" είναι γνωστό και επαρκώς κατανοητό από τη δεκαετία του 1960, ενώ η παγκόσμια επιστημονική επιτροπή που συστάθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για να παρακολουθεί το φαινόμενο (η "Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος" ή IPCC) λειτουργεί από το 1988. Παρόλα αυτά, δεν έχει γίνει ακόμα ευρέως και πλήρως κατανοητό το τι θα σημαίνει η γρήγορη υπερθέρμανση του πλανήτη τις επόμενες δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια η διαΝΕΟσις έχει αναπτύξει μια έντονη δραστηριότητα για το θέμα, δημοσιεύοντας μία μεγάλη έρευνα και μια σειρά από άλλα κείμενα και, επιπλέον, διοργανώνοντας ή συμμετέχοντας σε πολυάριθμες εκδηλώσεις με στόχο να γίνουν καλύτερα κατανοητές και εύληπτες όλες οι πτυχές του φαινομένου και, κυρίως, οι συνέπειες που θα έχει στο κοντινό μας μέλλον.

    Στην έρευνα του 2017, μια ομάδα ερευνητών με συντονιστή τον καθηγητή του ΕΚΠΑ Κώστα Καρτάλη ανέλυσε με λεπτομέρεια τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής σε 53 περιοχές της Ελλάδας, χωρίζοντας όλη την επικράτεια σε "τετράγωνα" πλευράς 50 χιλιομέτρων. Οι ερευνητές στη συνέχεια προχώρησαν στην ανάλυση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές για τα μέσα του αιώνα και στη συνέχεια περιέγραψαν το τι θα σημαίνουν αυτές οι συνέπειες για διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Τα ευρήματα είχαν μεγάλο ενδιαφέρον.

   ­ Στη νέα τους έρευνα, η ομάδα του κ. Καρτάλη πηγαίνει την ανάλυση σε επόμενο επίπεδο: αυτή τη φορά χώρισαν την επικράτεια σε τετράγωνα πλευράς 12,5x12,5 χιλιομέτρων, δηλαδή σε περίπου 850 διαφορετικές περιοχές. Στη συνέχεια πήραν τρία από τα σενάρια που έχει διαμορφώσει ο IPCC για το πώς θα εξελιχθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στο μέλλον, και εξέτασαν τι θα σημαίνουν αυτές οι αλλαγές για 21 διαφορετικούς κλιματικούς δείκτες σε κάθε μία από εκείνες τις 850 περιοχές της χώρας για κάθε ένα από αυτά τα σενάρια και, μάλιστα, για δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους: την 20ετία 2026-2045 και την εικοσαετία 2046-2065. Με αυτή την ανάλυση κατέγραψαν για πρώτη φορά για αυτό το σετ των κλιματικών παραμέτρων και δεικτών και τον συνδυασμό των κλιματικών μοντέλων, τις πιο ακριβείς εκτιμήσεις που είναι διαθέσιμες για τις κλιματικές συνθήκες στην Ελλάδα τις επόμενες δεκαετίες, ανάλογα με το αν η ανθρωπότητα θα καταφέρει να περιορίσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ή όχι. Στη συνέχεια, οι ερευνητές αξιολογούν ακριβώς το τι σημαίνει η επικράτηση τέτοιων συνθηκών για τρεις κλάδους της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας: τον πρωτογενή τομέα, τον τουρισμό και τη ζωή στις πόλεις, προτείνοντας λύσεις πολιτικής για κάθε περίπτωση. Επιπλέον, καταγράφουν την κατάσταση στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, τις γενικότερες οριζόντιες λύσεις που χρειάζεται το θεσμικό πλαίσιο της χώρας για να ανταπεξέλθει στις νέες συνθήκες, ενώ περιγράφουν και μια εικόνα για τις εκπομπές ανά κάτοικο, δίνοντάς μας μια ένδειξη για το πόσο συνεισφέρει η καθεμία και ο καθένας από εμάς στο πρόβλημα.

Παρακάτω έχουμε συγκεντρώσει μερικά από τα βασικά στοιχεία και τα κεντρικά συμπεράσματα της έρευνας. Αλλά πρώτα, αξίζει να αναφέρουμε μερικά βασικά πράγματα για το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.

 

1. Γιατί Αλλάζει το Κλίμα

   "Kλιματική αλλαγή" αποκαλούμε κάθε μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος που εκτείνεται σε μεγάλες χρονικές περιόδους (30 έτη και άνω). Σήμερα, ωστόσο, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε τη σταδιακή θέρμανση της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας που καταγράφεται τα τελευταία 150 χρόνια. Ο λόγος που συμβαίνει αυτή η θέρμανση είναι, βεβαίως, το "φαινόμενο του θερμοκηπίου": όσο κάποια αέρια όπως το διοξείδιο του άνθρακα ή το μεθάνιο συσσωρεύονται περισσότερο στην ατμόσφαιρα, τόσο περισσότερη ακτινοβολία που εκπέμπεται από τη Γη εγκλωβίζεται στην κατώτερη ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας. Βεβαίως, η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε τέτοια αέρια αυξομειώνεται και μέσα από φυσικές διεργασίες σε κλίμακα γεωλογικών περιόδων. Στο παρελθόν έχουν υπάρξει περίοδοι με ακόμα περισσότερα "αέρια του θερμοκηπίου" στην ατμόσφαιρα από ό,τι σήμερα και ο πλανήτης ήταν πολύ πιο θερμός τότε. Η διαφορά είναι ότι, βεβαίως, η θέρμανση αυτή τη φορά γίνεται πολύ πιο γρήγορα και ότι στην επιφάνεια του πλανήτη ζουν άνθρωποι. Μέχρι τώρα στην ιστορία της ανθρωπότητας η συγκέντρωση, για παράδειγμα, CO₂ στην ατμόσφαιρα ποτέ δεν είχε ξεπεράσει τα 300 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm). Το 1860 ήταν στα 286ppm. Η ανθρώπινη δραστηριότητα, όμως, έστελνε ολοένα και περισσότερο CO₂ στην ατμόσφαιρα, μέσα από διάφορες νέες και ολοένα πιο έντονες διεργασίες (καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, εντατική γεωργία και κτηνοτροφία κ.ά.), καθώς και άλλα αέρια του θερμοκηπίου, όπως μεθάνιο και υποξείδιο του αζώτου. Μέχρι το 1970 η συγκέντρωση του CO₂ στην ατμόσφαιρα είχε φτάσει τα 326ppm. Το 2000 ξεπέρασε τα 370ppm. Σήμερα έχει πια φτάσει τα 414ppm. Η Γη δεν ξαναείχε ποτέ τόσο υψηλές συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα τα τελευταία 3,5 εκατομμύρια χρόνια. Ως εκ τούτου, ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία η ανθρωπότητα δεν είχε ζήσει σε έναν τόσο θερμό πλανήτη όσο εμείς σήμερα.

   ­Όπως αναφέραμε και παραπάνω, η διεθνής κοινότητα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ δημιούργησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 μια διεθνή επιστημονική επιτροπή για να παρακολουθεί το φαινόμενο, να κάνει προβλέψεις και να εισηγείται παρεμβάσεις. Έκτοτε ο IPCC έχει δημοσιεύσει έξι μεγάλες εκθέσεις και έχει βελτιστοποιήσει τα μοντέλα πρόβλεψης των κλιματικών αλλαγών σε μεγάλο βαθμό (οι προβλέψεις τους από τη δεκαετία του ’90 και το 2000 για το κλίμα σήμερα έπεσαν μέσα -και μάλιστα σήμερα επαληθεύουμε τα χειρότερα σενάριά τους). Χρησιμοποιώντας αυτά τα μοντέλα, ο IPCC αναπτύσσει μια σειρά από διαφορετικά εναλλακτικά σενάρια για τη συγκέντρωση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα στο μέλλον, λαμβάνοντας υπ’ όψιν παράγοντες όπως η αύξηση του πληθυσμού, η οικονομική ανάπτυξη, η κατανάλωση ενέργειας, η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, οι τεχνολογικές αλλαγές, η αποψίλωση των δασών και οι χρήσεις γης. Σε αυτή τη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν τρία από αυτά τα σενάρια:

• Το RCP 2.6 είναι το αισιόδοξο σενάριο. Σύμφωνα με αυτό, ο πληθυσμός της Γης φτάνει σε μια κορύφωση περί τα 9 δισ. στα μέσα του αιώνα και μετά αρχίζει να μειώνεται, η χρήση ορυκτών καυσίμων μειώνεται πολύ γρήγορα, ενώ οι εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου αρχίζουν να μειώνονται από το 2020 (ήδη το χάσαμε αυτό, από ό,τι φαίνεται) και φτάνουν στο 0 μέχρι το 2100. Με αυτό το σενάριο η σύσταση της ατμόσφαιρας σε CO₂ φτάνει τα 442ppm το 2050 αλλά μειώνεται στα 421ppm έως το 2100, ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας φτάνει μέχρι τους 2 βαθμούς έως το 2100, σε σχέση με τη μέση θερμοκρασία πριν από τη βιομηχανική εποχή -πράγμα που είναι και λίγο-πολύ ο στόχος της Συμφωνίας των Παρισίων. Όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, οι πιθανότητες να επαληθευτεί αυτό το σενάριο είναι σχεδόν μηδενικές. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η Διεθνής Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή προετοιμάζει ένα νέο αισιόδοξο σενάριο, που προφανώς είναι περισσότερο απαισιόδοξο από το αισιόδοξο που ισχύει ακόμη σήμερα.
• Το RCP 4.5 είναι το μεσαίο σενάριο. Σύμφωνα με αυτό η κορύφωση των εκλύσεων αερίων του θερμοκηπίου φτάνει γύρω στο 2045 για το CO₂ και γύρω στο 2050 για το μεθάνιο, ενώ στη συνέχεια μειώνεται αρκετά δραματικά. Μεγάλες εκτάσεις αναδασώνονται, ενώ μειώνεται η κατανάλωση κρέατος. Με αυτό το σενάριο η σύσταση της ατμόσφαιρας σε CO₂ φτάνει τα 487ppm το 2050 και στα 538ppm έως το 2100, ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας παγκοσμίως αγγίζει τους 3 βαθμούς έως το 2100. Αυτό σημαίνει ότι πολλά ζωικά και φυτικά είδη δεν θα μπορούν να επιβιώσουν στις συνθήκες εκείνες, ενώ οι επιπτώσεις στις ανθρώπινες κοινωνίες θα είναι πολύ έντονες.
• Το RCP 8.5 είναι το χειρότερο σενάριο. Πρακτικά ο IPCC το χρησιμοποιεί ακριβώς έτσι: τι θα γίνει αν δεν γίνει τίποτε. Σύμφωνα με αυτό, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρωπότητα συνεχίζουν να αυξάνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του αιώνα. Η σύσταση της ατμόσφαιρας σε CO₂ φτάνει τα 541ppm το 2050 και στο ιλιγγιώδες 936ppm έως το 2100, ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας παγκοσμίως αγγίζει έως και τους 5 βαθμούς (σε κάποιες περιοχές) έως το 2100, ασκώντας τρομακτική πίεση σε όλα τα οικοσυστήματα του πλανήτη.

Η έρευνα της διαΝΕΟσις, όπως αναφέραμε, κοιτάζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής σε σχεδόν 850 περιοχές της ελληνικής επικράτειας και για 21 διαφορετικούς κλιματικούς δείκτες για τις 20ετίες 2026-2045 και 2046-2065, για κάθε ένα από αυτά τα τρία σενάρια του IPCC.

Ας ρίξουμε μια ματιά στα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει.

2. Η Ελλάδα του Κοντινού Μέλλοντος

   Για τις περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή είναι, βεβαίως, η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας. Αλλά για επιμέρους τομείς, είναι σημαντικοί και άλλοι δείκτες. Για τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ας πούμε, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η βροχόπτωση, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ξηρασία και η διάβρωση του εδάφους. Αυτοί οι παράγοντες αλληλοεπηρεάζονται και όλοι θα επηρεαστούν δραματικά από τις αλλαγές στο κλίμα το επόμενο διάστημα. Με τη σειρά τους, δε, επηρεάζουν την αγροτική και την κτηνοτροφική παραγωγή με πολλούς, περίπλοκους τρόπους, από τη διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων και τη γονιμότητα του εδάφους μέχρι την εμφάνιση παρασίτων και ασθενειών. Το ότι θα έχουμε μεγαλύτερες θερμές περιόδους κάθε χρόνο, συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, ξηρασία σε περισσότερες εκτάσεις και συχνότερες πλημμύρες θα παίξει, ασφαλώς, πολύ μεγάλο ρόλο. Οι ερευνητές δεν περιορίστηκαν στην εξέταση τυπικών κλιματικών παραμέτρων αλλά κοίταξαν και πιο σύνθετους δείκτες που φτιάχτηκαν ειδικά για να μας δώσουν μια πληρέστερη, πιο συνδυαστική εικόνα για το πώς θα είναι η κατάσταση τότε σε κάθε περιοχή της Ελλάδας. Για τις ανάγκες αυτής της έρευνας, μελέτησαν το πώς θα αλλάξουν 21 κλιματικές παράμετροι και δείκτες. Στη συνέχεια, μελέτησαν όσα μας λένε αυτοί οι δείκτες για τις πιέσεις σε συγκεκριμένες περιοχές και συγκεκριμένους τομείς της δραστηριότητας: τη γεωργία/κτηνοτροφία, τον τουρισμό και τη ζωή στις πόλεις.

Αυτή τη φορά, δε, οι επιπτώσεις εξετάστηκαν όχι μόνο για την 20ετία 2046-2065, αλλά και για την 2026-2045. Οι δε συγκρίσεις γίνονται με την περίοδο 1971-2000. 

    Στη συντριπτική πλειοψηφία των κλιματικών παραμέτρων και γεωγραφικών περιοχών που εξετάζονται, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα είναι αρνητικές, αν και δεν είναι πάντα της ίδιας έντασης και δεν αποτυπώνονται ισότιμα σε όλες τις παραμέτρους ή τις περιοχές της χώρας. Η μέση θερμοκρασία στο ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας την περίοδο 1971-2000, για παράδειγμα, ήταν 15,6 βαθμοί Κελσίου. Αυτός ο αριθμός από μόνος του δεν μας λέει πολλά. Ωστόσο, η μεταβολή που προβλέπεται από όλα τα σενάρια είναι που πρέπει να μας απασχολεί -θα φτάσει γύρω στους 17 βαθμούς σύμφωνα με τα καλύτερα σενάρια, αλλά θα αγγίξει τους 18 αν ισχύσει το "χειρότερο".

   Άλλα παραδείγματα μπορεί με μια πρώτη ανάγνωση να φαντάζουν ακόμα και θετικά. Την περίοδο 1971-2000 η ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων γνώριζε κατά μέσο όρο περίπου 31 ημέρες παγετού (το σύνολο των ημερών κατά τις οποίες η ελάχιστη ημερήσια θερμοκρασία δεν υπερβαίνει τους μηδέν βαθμούς Κελσίου) τον χρόνο. Αν ισχύσει το "καλό" (μα πολύ δύσκολο) σενάριο RCP 2.6, τα επόμενα 40 χρόνια θα έχουν κατά μέσο όρο περίπου 19 ημέρες παγετού τον χρόνο. Αν ισχύσει το "μεσαίο", θα έχουν 12 την επόμενη 25ετία. Κι αν ισχύσει το χειρότερο σενάριο, τα Ιωάννινα θα έχουν μόνο 5 ημέρες παγετού τον χρόνο μέχρι τα μέσα του αιώνα.

   Γενικά, όμως, οι αναμενόμενες συνθήκες θα είναι χειρότερες. Όπως ξέρουμε και από την προηγούμενη έρευνα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μέχρι το 2050 οι ημέρες με καύσωνα στην Ελλάδα θα αυξηθούν κατά 15-20 ημέρες ετησίως, η βροχόπτωση θα μειωθεί από 10% έως 30%, οι ημέρες υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς θα αυξηθούν από 15% έως και 70% και τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι πολύ πιο συχνά. Συνολικά στο επίπεδο της χώρας, αν ισχύσει το "καλό" σενάριο RCP 2.6 η θερμοκρασία θα αυξηθεί περί τους 2 βαθμούς μέχρι τα μέσα του αιώνα. Αν ισχύσει το "μεσαίο" RCP 4.5 θα αυξηθεί μέχρι και 2,5 βαθμούς, ενώ αν ισχύσει το εφιαλτικό RCP 8.5, η αύξηση θα φτάσει τους 3,4 βαθμούς στην ηπειρωτική Ελλάδα. Όπως γράφουν οι ερευνητές, "η χώρα αποκτά σταδιακά θερμότερο και ξηρότερο κλίμα, με ακραία καιρικά φαινόμενα που θα είναι εντονότερα, συχνότερα και με μεγαλύτερη διάρκεια".

Ας δούμε τι συνέπειες θα έχει αυτό στους τρεις κλάδους που μελετά η έρευνα.

3. Ο Αγροτικός και Κτηνοτροφικός Τομέας

   Ένα ενδιαφέρον εύρημα που σίγουρα κάποιοι δεν θα περίμεναν να διαβάσουν σε μια τέτοια έρευνα: οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στον πρωτογενή τομέα δεν είναι μόνο αρνητικές. Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν οι ερευνητές σε όλες τις περιπτώσεις και για πολλές καλλιέργειες η βλαστική περίοδος θα επιμηκυνθεί. Σε κάποιες περιοχές θα διευρυνθεί ή θα αλλάξει η δυνατότητα ανάπτυξης κάποιων καλλιεργειών (οι αυξημένες θερμοκρασίες γενικά ωφελούν το βαμβάκι). Περιοχές που έως τώρα ήταν ακατάλληλες για την καλλιέργεια συγκεκριμένων ποικιλιών κρασιού, τώρα θα γίνουν κατάλληλες. "Η εκτιμώμενη αύξηση της βλαστικής περιόδου διαμορφώνει ευνοϊκότερες συνθήκες καλλιέργειας σε όλη την Ελλάδα", γράφουν οι ερευνητές "ενώ είναι πιθανόν ότι θα αυξηθούν οι περιοχές που θα είναι κατάλληλες για καλλιέργεια". Επιπλέον, σε όλα τα σενάρια μειώνεται ο κίνδυνος καταστροφής καλλιεργειών από παγετό.

Όμως κάπου εδώ τελειώνουν τα καλά νέα. Οι περισσότερες συνέπειες θα είναι αναμφίβολα αρνητικές. Σύμφωνα με όλα τα σενάρια, μειώνονται οι βροχοπτώσεις σε όλες τις περιοχές, μειώνεται η εδαφική υγρασία (ιδιαίτερα την άνοιξη), αυξάνεται η ξηρασία σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας και αυξάνονται οι ημέρες με πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Στη Λάρισα και τη Θεσσαλονίκη εκτιμάται ότι οι καλλιέργειες θα επηρεαστούν πολύ και από ακραία φαινόμενα.

Οι συνέπειες, δε, δεν θα είναι ομοιόμορφες σε ολόκληρη την επικράτεια. Οι περισσότερες καλλιέργειες και η κτηνοτροφία θα επηρεαστούν αρνητικά κυρίως στο Ηράκλειο της Κρήτης, την Ηλεία, την Κορινθία και τη Λάρισα. Αντίθετα, ανάμεσα στις περιοχές που θα επηρεαστούν λιγότερο είναι ο Έβρος, η Φθιώτιδα και η Αιτωλοακαρνανία. Οι επιπτώσεις θα διαφοροποιούνται και ανάλογα με την ευαισθησία και τη συμπεριφορά κάθε καλλιέργειας. Η ελιά, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικά ανθεκτική στην ξηρασία και την υψηλή θερμοκρασία, οπότε θεωρητικά θα μπορούσε να αντέξει τις εντονότερες συνέπειες. Ωστόσο, το ότι τον χειμώνα θα κάνει λιγότερο κρύο -το κρύο είναι απαραίτητο για τη σωστή άνθιση της ελιάς- είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή των ελαιόδενδρων. Η παραγωγικότητα των αμπελώνων θα επηρεαστεί, επίσης, όπως, και ο λόγος των σακχάρων και οξέων στο ίδιο το προϊόν -η γεύση και ποιότητα του κρασιού που παράγεται σε όλες τις περιοχές της χώρας θα αλλάξει. Η καλλιέργεια ζωωτροφών, δε, θα έχει μειωμένη απόδοση και μεγαλύτερες απαιτήσεις για νερό.

Οι ευκάλυπτοι στο Χιλιομόδι...Μέρος δεύτερο.

   Πριν οκτώ χρόνια είχαμε γράψει σχετικά για την κοπή των ευκαλύπτων κατά μήκος του παλιού σιδηροδρομικό σταθμό του Χιλιομοδίου. Η φύση όμως  είχε άλλη "γνώμη", γιατί έχει μια απίστευτη ικανότητα αυτοανανέωσης και ανάπτυξης.
   Αν αφήσουμε τη φύση να ακολουθήσει τη φυσική της πορεία, θα να αναδυθεί από οποιαδήποτε καταστροφή ή παρέμβαση και θα αναζωογονηθεί. Η επαναφορά είναι μια μακροχρόνιος και σύνθετη διαδικασία. Ο χρόνος που απαιτείται για την ανάκαμψη είναι διαφορετικός για κάθε περίπτωση και δεν συμβαδίζει με τον χρόνο του ανθρώπου. Η φύση είναι πολύ ανθεκτική και μπορεί να προσαρμοστεί σε διάφορες συνθήκες.

   Οι ευκάλυπτοι είναι ευρέως γνωστοί για την ικανότητά τους να αναδυθούν από κοπές και να αναπτύσσονται ξανά δυνατά. Αυτή η ιδιότητα τους τους καθιστά αρκετά ανθεκτικούς σε διάφορες μεθόδους ελέγχου και κοπής.Ακόμα και αφού κοπούν οι ευκάλυπτοι, οι ρίζες τους μπορεί να παραμείνουν  ζωντανές και να επιτρέψουν την ανάδυση νέων βλαστών. Αυτό οδηγεί στην επανεμφάνισή τους ακόμα και μετά από έναν αρκετά σκληρό κόψιμο. Αυτό το βλέπουμε και στις παρακάτω φωτογραφίες συγκρίνοντας το πριν και το μετά.

Μιά άσχημη χρονιά.

    Άσχημη χρονιά είναι ο πιο επιεικής όρος που μπορούμε να πούμε σχετικά με την παραγωγή ελαιολάδου που είχαμε στο χωριό μας, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.Σύμφωνα με ανακοινώσεις  αγροτικών  συνεταιρισμών  η φετινή παραγωγή του λαδιού ήταν μειωμένη από  80% έως 90%. Υπήρξαν παραγωγοί που δεν έβγαλαν καθόλου λάδι. Κανένας από τους παλιότερους σε ηλικία συγχωριανούς μας δεν θυμάται τέτοια «δύστυχη» χρονιά. Έτσι παρόλο που τα ελαιόδενδρα  έχουν αυξηθεί σε αριθμό με γεωμετρική πρόοδο σε σχέση με το παρελθόν, η παραγωγή λαδιού έφτασε στα χαμηλότερα επίπεδα.
   Και τίθεται το ερώτημα. Τι έφτιαξε και τι φταίει. Γιατί από ό,τι φαίνεται τέτοια φαινόμενα θα επαναληφθούν. Σαν πρώτη αιτία όπως λέγεται είναι η κλιματική αλλαγή, η οποία επηρεάζει όχι μόνο την παραγωγή ελαιολάδου, αλλά και πολλών γεωκτηνοτροφικών προϊόντων σε πολλές περιοχές παγκοσμίως. Οι αυξημένες θερμοκρασίες, οι ακραίες καιρικές συνθήκες και οι αλλαγές στα μοτίβα των βροχοπτώσεων επηρεάζουν την υγεία των ελαιόδεντρων, την ποσότητα και την ποιότητα των ελιών που παράγονται. Σε ορισμένες περιοχές, οι ανεπαρκείς βροχοπτώσεις οδηγούν σε ξηρασία και  μείωση της παραγωγής λαδιού. Επιπλέον, οι ακραίες θερμοκρασίες προκαλούν σοβαρές ζημιές και ασθένειες στις ελιές.

   Οι ειδικοί για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, μιλούν για διάφορες πρωτοβουλίες που πρέπει ληφθούν, όπως η προσαρμογή των ελαιοκαλλιεργητών σε νέες τεχνικές παραγωγής πιο ανθεκτικές στις αλλαγές του κλίματος,  βελτίωση του συστήματος άρδευσης για την εξοικονόμηση νερού, και επιλογή ποικιλιών ελαιοδέντρων που είναι πιο προσαρμοσμένες στις νέες κλιματικές συνθήκες. Ακόμα η προστασία της βιοποικιλότητας μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της υγείας του εδάφους και στην αντίσταση των ελαιοδέντρων στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. 

  Βεβαίως όλα αυτά ακόμα κι αν εφαρμοστούν απαιτούν χρόνο, μεγάλες αλλαγές και φυσικά  πρέπει να εφαρμοστούν σε ευρύτερες περιοχές και χώρες διότι οι αλλαγές σε μια μικρή περιοχή ελάχιστα συντελούν στην αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος.

   Ένας άλλος τομέας όμως, που ευνοεί την κλιματική κρίση είναι η κατανάλωση. Η αυξανόμενη κατανάλωση πόρων και η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη και την αλλαγή του κλίματος. Η αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας, των μεταφορών, της παραγωγής τροφίμων και της βιομηχανίας συμβάλλει στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην επιδείνωση της κλιματικής κατάστασης.Όπως καταλαβαίνουμε είναι αναγκαίο να μειωθεί η κατανάλωση πόρων και η εκπομπή αερίων, ενθαρρύνοντας τη χρήση βιώσιμων πηγών ενέργειας και την υιοθέτηση πιο αειφόρων πρακτικών σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας.

   Είναι απαραίτητο η προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, η προαγωγή της βιολογικής γεωργίας και η μείωση των αποβλήτων. Χρειάζεται εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση, υπευθυνότητα και αλλαγή συμπεριφοράς ώστε να μειωθεί το ανθρώπινο αποτύπωμα στο περιβάλλον. Εδώ όλοι μπορούμε να συμβάλουμε μειώνοντας την κατανάλωση προϊόντων που δεν μας είναι απαραίτητα, προϊόντων που απαιτούν και έχουν ενεργειακό κόστος τόσο για την παραγωγή τους όσο και την  μεταφορά τους από μακριά. Ας προσπαθήσουμε σιγά-σιγά να αντιμετωπίσουμε τις μελλοντικές  δυσκολίες  προσαρμοζόμενοι στις νέες συνθήκες βάζοντας ένα λιθαράκι, έτσι ώστε μελλοντικά να διατηρήσουμε το βιοτικό μας επίπεδο χωρίς μεγάλες απώλειες.

  Ανακεφαλαιώνοντας και συνοπτικά :

Η αλλαγή του κλίματος αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τους αγρότες σε όλο τον κόσμο. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί:

• Προσαρμογή των καλλιεργειών στις νέες κλιματικές συνθήκες.
• Ορθή Διαχείριση του νερού με  συστήματα άρδευσης.
• Προστασία του εδάφους και βελτίωση της υγείας του.
• Προώθηση της βιοποικιλότητας και οικολογικής ισορροπίας.
• Χρήση βιώσιμων ενεργειακών πηγών όπως η ηλιακή ή η αιολική ενέργεια.
• Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της έρευνας, με συνεχή ενημέρωση για τις πιο αποτελεσματικές και πρακτικές και τεχνολογίες.

Υ.Γ.  Αφορμή για τα αναφερόμενα παραπάνω μας έδωσε και η πληροφόρηση, που είχαμε από τον πρόεδρο του Συνεταιρισμού και πρόεδρο της Κοινότητας Κλένιας κ. Ηλία Κων/νο, ο οποίος μας επιβεβαίωσε την φθίνουσα πορεία παραγωγής λαδιού με αριθμούς. Έτσι ενώ η παραγωγή στο Συνεταιρικό ελαιοτριβείο πριν 5-6 χρόνια έφθανε τους 800 τόνους πέρισυ είχαμε 300 τόνους περίπου ενώ φέτος μόλις ξεπεράσαμε τους 5 (πέντε)!!!τόνους. Δηλαδή φέτος δεν έπιασε ούτε το 2% της περυσινής παραγωγής.

Κλένια... Πανόραμα.

   Μετά τις φωτογραφίες από ψηλά , μερικές πανοραμικές λήψεις του χωριού μας.

   Μέρος του βίντεο θα παρακολουθήσετε πιο κάτω. Ολόκληρο το βίντεο μπορείτε να το δείτε σε YouTube στο Klenia channel Εδώ

 Χειριστής Drone και Μοντάζ : Βασίλης Δελής.

 

Κλένια, φωτογραφίες από ψηλά.

 Μερικές φωτογραφίες του χωριού από ψηλά, μια μουντή μέρα του Φεβρουαρίου. 

 Drone: Βασίλης Δελής.

Ο Δρόμος συνέχεια...

    Οι διαβεβαίωσες του προέδρου κ.Τάκη Μπακλώρη επαληθεύτηκαν και οι προσπάθειές του ευοδώθηκαν. Ο δρόμος ( με την πρωτοτυπία του να φτιαχτεί το τελικό τμήμα πριν από το αρχικό βλέπε εδώ) ολοκληρώθηκε.

   Έτσι τώρα οι συγχωριανοί μας μπορούν να κινούνται με άνεση σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο μέχρι και μετά το “Σαρντάμ" στα όρια δηλ. της περιφέρειας του χωριού. Μετά θα πρέπει και ελπίζουμε να φροντίσει η κοινότητα του  Αγίου Βασιλείου για το υπόλοιπο τμήμα, ώστε να γίνει η διασύνδεση των χωριών με ασφάλτινο δρόμο .

   Ειδική μέριμνα ελήφθη στο τμήμα πριν το ‘’Βαθύ ρέμα’’, όπου έχουν γίνει τα περισσότερα ατυχήματα, με την κατασκευή τσιμεντένιου στηθαίου. Τα προσκυνητάρια στο σημείο αυτό μας θυμίζουν  δυσάρεστα συμβάντα και η προσοχή μας πρέπει να είναι ιδιαίτερη.

   Η μετακίνηση πλέον προς αυτές τις περιοχές γίνεται όπως αναφέραμε με άνεση και ασφάλεια. Φυσικά η προσοχή των οδηγών   πρέπει πάντα να είναι επαυξημένη γιατί ο δρόμος δεν παύει να είναι αγροτικός  και υπάρχει κίνηση, ναι μεν ολίγων οχημάτων, αλλά με ιδιαιτερότητες.

Η αρχή στο "Φλεβάρη" και σύνδεση με τον προυπάρχοντα δρόμο.

Τμήμα του στηθαίου.

Τμήμα του στηθαίου.

Άποψη από το "Βαθύ Ρέμα"

...και  συνδέθηκαν!!!

Άποψη από το "Βαθύ Ρέμα" προς ανατολάς

Σπήλαιο Κλένιας-Εξερεύνηση Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας.

   

   Για το σπήλαιο της Κλένιας έχουμε αναφερθεί σε παλαιότερη ανάρτηση μας, ειδικά γύρω από τα υπάρχοντα ιστορικά στοιχεία και τις προφορικές παραδόσεις,   εδώ.
   Επανερχόμεθα δημοσιεύοντας την έρευνα- έκθεση για το σπήλαιο, της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, φωτοαντίγραφο της οποίας μας παραχώρησε ο ερευνητής συγγραφέας Ξενοφών Ηλίας.

   Η εν λόγω έρευνα έγινε, προ εικοσαετίας περίπου, από τους πλέον ειδικούς και φυσικά τα δεδομένα δεν έχουν μεταβληθεί. Η τότε ρεαλιστικές προτάσεις της ομάδας όπως θα διαβάσετε, για λόγους που δεν γνωρίζουμε, δεν υλοποιήθηκαν. Έτσι παρέμειναν ανεκπλήρωτες οι προσδοκίες των συγχωριανών μας αλλά και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.

  Σε μερικά χρόνια μία νεότερη γενιά ολοκληρώνεται. Η ιστορία προχωρά. Νέες συνθήκες διαμορφώνονται.  Κάποια στιγμή οι ελπίδες θα γίνουν πραγματικότητα και το σπήλαιο θα γίνει μετά από αιώνες ύπαρξης του επισκέψιμο στο ευρύτερο κοινό. 
   Μνημείο της φύσης στην περιοχή μας, μνημείο της ιστορίας.

Υ.Γ.  Στην ομάδα έρευνας υπήρχε και φωτογράφος, φωτογραφίες τις οποίες δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε. 

            ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ – Ε.Σ.Ε.

ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΠΗΛΑΙΟΥ

          ΚΛΕΝΙΑΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ – (Α.Σ.Μ.:*  494.)

       (ΣΕΠ.2001)   -   Νίκος Λελούδας

                                                     -   Δημήτρης Χατζηλιάδης

                                            -   Μαρία Σαββίδου

-   Χρήστος Μαρούλης

-   Γιώργος Τσαγκανός

                     * ( Αριθμός Σπηλαιολογικού Μητρώου)

                                        -----------------------------



                                                            ΓΕΝΙΚΑ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ.

   Η εξερεύνηση του παραπάνω σπηλαίου έγινε από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (Ε.Σ.Ε.) με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση του Δήμου ΤΕΝΕΑΣ του Νομού Κορινθίας.

   Το σπήλαιο αυτό βρίσκεται ένα περίπου χιλιόμετρο νότια του χωριού ΚΛΕΝΙΑ και είναι επισκέψιμο από τους κατοίκους της περιοχής λόγω εύκολης πρόσβασης σ’ αυτό και απουσίας κατακόρυφων διαδρομών στο εσωτερικό του.
   Κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου χρησιμοποιήθηκε σαν αντιαεροπορικό καταφύγιο. Σύμφωνα με την παράδοση, στην αρχαιότητα, κατά τη λατρευτική φάση της χρήσεώς του, υπήρχε στο εσωτερικό του το άγαλμα του Προμηθέα.

   Το επισκέψιμο τμήμα του σπηλαίου, μετά από διαδρομή 170 μέτρων, περίπου, από την είσοδο, καταλήγει σε μια στένωση διαστάσεων, μόλις 40 X 20 εκατοστών. Μέσω αυτής της στένωσης είναι δύσκολα ορατός ένας πολύ μικρός θάλαμος, που δίνει τη εντύπωση ότι πιθανόν να υπάρχει συνέχεια του σπηλαίου προς τα δυτικά.
    Το παραπάνω σπήλαιο είχε εξερευνηθεί αρχικά, από πλευράς ΕΣΕ., τον Μάρτιο του 1954, και είχε συνταχθεί ένας πρόχειρος χάρτης των πρώτων τμημάτων του.
    Κατόπιν, το 1977 και 1995, υπήρξε αλληλογραφία μεταξύ της, τότε, κοινότητας και της ΕΣΕ., με σκοπό τη μελέτη της, πιθανής, τουριστικής αξιοποίησης του σπηλαίου. Από τα μέχρι τότε δεδομένα, η απάντηση της ΕΣΕ ήταν μάλλον αποθαρρυντική, γιατί αυτό είχε χαρακτηρισθεί σαν «σπήλαιο τοπικού ενδιαφέροντος».

   Την άνοιξη του 2001, ο Δήμος ΤΕΝΕΑΣ επανήλθε στο θέμα και ζήτησε από την ΕΣΕ πιο λεπτομερή εξέταση - έρευνα του σπηλαίου, γιατί, πιθανόν, το ανεξερεύνητο -μετά τη στένωση- τμήμα του να το ενέτασσε σε υψηλότερη, από πλευράς τουριστικού ενδιαφέροντος, βαθμίδα.
   Γι’ αυτό το λόγο, αποδέχθηκε αίτημα της ΕΣΕ για τη χρηματοδότηση της έρευνας, ύψους 500.000 δρχ. Τα χρήματα αυτά θα διετίθεντο για την κάλυψη των εξόδων αποστολής και μέρους των λειτουργικών εξόδων της Εταιρείας , δεδομένου ότι αυτή στερείται παντελώς κρατικής επιχορήγησης και συντηρείται αποκλειστικά από εισφορές των μελών της.

Μετά τα παραπάνω, δόθηκε από την ΕΣΕ η εντολή για την πραγματοποίηση της έρευνας, στην παρακάτω ομάδα :

                             -Λελούδας Νίκος, αρχηγός της αποστολής.
                             -Χατζηλιάδης Δημήτρης, υπεύθυνος χαρτογράφησης - μετρήσεων.
                             -Σαββίδου Μαρία, υπεύθυνη για τη φωτογράφηση.
                             -Μαρούλης Χρηστός, μέλος της ομάδας, &
                            -Τσαγκανός Γιώργος, μέλος της ομάδας.

   Η παραπάνω ομάδα έφτασε στην Κόρινθο το βράδυ της Παρασκευής 31/8/2001. Ενημερώθηκε από τον εκπρόσωπο του Δήμου ΤΕΝΕΑΣ, αντιδήμαρχο, κ. Σιαπκαρά, και το πρωί της επομένης, 1/9/2001, συναντήθηκε στο χωριό ΚΛΕΝΙΑ με τις τοπικές Αρχές (Νομάρχης Κορινθίας, Δήμαρχος Τενέας - κ. Ταγαράς, κλπ.), απ’ όπου, με οχήματα που διέθεσε Δήμος Τενέας, μεταφέρθηκε στον χώρο του σπηλαίου.
  Η εξερεύνησή του άρχισε στις 10.00' και ολοκληρώθηκε μετά τις 18.00'.
 Κατόπιν η ομάδα συναντήθηκε εκ νέου μ τις τοπικές Αρχές στο χωριό ΧΙΛΙΟΜΟΔΙ, όπου και έγινε μια πρώτη προφορική ενημέρωση και ανταλλαγή απόψεων πάνω στις πρώτες εντυπώσεις από την έρευνα του σπηλαίου.
   Την επόμενη ημέρα, 2/9/2001, η ομάδα επέστρεψε στην Αθήνα.
  Το γεγονός καλύφθηκε τηλεοπτικά από τον τοπικό σταθμό SUPER CHANNEL, καθώς και με ανταποκρίσεις από τα κανάλια MEGA και ALPHA.



                        ΘΕΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΥ.


Το σπήλαιο ΚΛΕΝΙΑΣ βρίσκεται στην τοποθεσία ΒΕΡΤΟΠΟΣ, περίπου ένα χλμ. νότια του χωριού Κλένια του Δήμου Τενέας του Νομού Κορινθίας.
 Οι γεωγραφικές συντεταγμένες της εισόδου του είναι:
                  • Γεωγραφικό Μήκος 22° 52' 2" Ανατολικό.
                  • Γεωγραφικό Πλάτος 37° 46' 40" Βόρειο.

   -Το υψόμετρο της εισόδου είναι 630 μέτρα.
   -Το υψόμετρο του στενώματος όπου καταλήγει το σπήλαιο, και που απέχει από την είσοδο (σε νοητή ευθεία γραμμή νοτιοδυτικά) 120 μέτρα, είναι 615 μέτρα. Δηλαδή το σπήλαιο, συνολικά, είναι κατηφορικό για τον εισερχόμενο.
 .....................