Απόσπασμα από την Στρατιωτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος,Ιωανν.Πολιτάκου Υποστρ.ε.α.
.........................Η επιτελική οργάνωση και ενημερότητα των Διοικήσεων στα σχέδια
κινητοποιήσεως, συγκεντρώσεως και επιχειρήσεων ήταν θαυμαστή. Τα
ξημερώματα της 28ης 'Οκτωβρίου ολόκληρος ο πολεμικός μηχανισμός
τέθηκε σε κίνηση με μια τηλεφωνική διαταγή πού στάλθηκε από το Γενικό 'Επιτελείο Στρατού προς τα Στρατηγεία των Σωμάτων Στρατού. Είχε όλες όλες είκοσι μία λέξεις:
« Από έκτης πρωινής σήμερον περιερχόμεθα εις εμπόλεμον κατάστασιν προς Ιταλίαν. Άμυνα εθνικού εδάφους διεξαχθή βάσει διαταγών ας έχετε. Εφαρμόσατε σχέδιον επιστρατεύσεως».
Κατά τη διάρκεια του πρώτου δεκαημέρου των επιχειρήσεων φάνηκε
η στερεότητα των ελληνικών μονάδων. Οι ανώτερες Διοικήσεις και τα
επιτελεία τους έδειξαν μεγάλες διοικητικές και τακτικές ικανότητες.
Οι Διοικήσεις των μονάδων ενέπνευσαν εμπιστοσύνη με τις εύστοχες
ενέργειές τους. Οι έφεδροι αξιωματικοί και οπλίτες βρήκαν ένα σώμα
μονίμων αξιωματικών και υπαξιωματικών τέλεια καταρτισμένο, έμπειρο
και πειθαρχημένο στη Ιεραρχία του. Η εμπιστοσύνη προς τις Διοικήσεις
των μονάδων αναπτύχτηκε ταχύτατα και το υπέροχο ηθικό με το οποίο
προσήλθαν οι έφεδροι στερεώθηκε, έγινε ακλόνητο. Στο τέλος του πρώτου δεκαήμερου των επιχειρήσεων όλος ό στρατός αισθανόταν ότι τα πράγματα πήγαιναν καλά κάτω από έναν άξιο αρχιστράτηγο και τη πειθαρχημένη και άριστα οργανωμένη Ιεραρχία των Διοικήσεων.
Ο στρατηγός Παπάγος επιβλήθηκε στο σύνολο του στρατού με το κύρος πού είχε αποκτήσει ως αρχηγός του Γενικού 'Επιτελείου Στρατού, με την προπαρασκευή του στρατού πού είχε επιτελέσει, με την αποφασιστικότητά του και με την αισιόδοξη στρατηγική του. Στα χέρια του ο στρατός έγινε σφύρα πού συνέτριψε τούς 'Ιταλούς.
Ή αντίσταση της Ελλάδος κατά της ιταλικής επιθέσεως διέγειρε
έκπληξη και θαυμασμό εις όλο τον κόσμο. Ήταν η εποχή της κυριαρχίας του Άξονα. Κυβερνήσεις και λαοί έβλεπαν με θαυμασμό την τόλμη μιας μικρής Ελλάδος να ορθώνει το πυγμαίο της ανάστημα κατά του
πανίσχυρου Άξονα. Και ο Χίτλερ, θαύμαζε επίσης, αλλά και ανησυχούσε. Βλέποντας τις επιτυχίες των ελληνικών δυνάμεων άρχισε να φοβάται την εγκατάσταση βρετανικών βάσεων στο ελληνικό έδαφος και τη δημιουργία Μακεδονικού μετώπου, όπως στον προηγούμενο πόλεμο, και τον πιθανό κίνδυνο βομβαρδισμών των πετρελαιοπηγών της Ρουμανίας από βρετανικά αεροσκάφη, πού θα είχαν σαν ορμητήρια ελληνικές βάσεις. Από τις 4 Νοεμβρίου εξέφρασε τούς φόβους αυτούς και αποφάσισε να προετοιμάσει επίθεση γερμανικών δυνάμεων κατά της Ελλάδος. Στις 12 Νοεμβρίου έδωκε οδηγίες στα επιτελεία του να αρχίσουν τις σχετικές προετοιμασίες.
Μετά την απόκρουση της Ιταλικής επιθέσεως και την επιτυχή συγκέντρωση των ελληνικών δυνάμεων ο στρατηγός Παπάγος ανάλαβε γενική αντεπίθεση. Προώθησε προς τον τομέα του Γ' Σώματος τις 11 η και 13η μεραρχίες. Λόγω της συγκεντρώσεως εκεί πέντε μεραρχιών (10η, 9η, 15η, 11η, 13η) έθεσε τις l0η και 11η υπό ξεχωριστή Διοίκηση (συγκρότημα Κ) πού έθεσε υπό το ΤΣΔΜ. Μετά 7ήμερο μάχη οι ιταλικές δυνάμεις του τομέα Κορυτσάς ανατράπηκαν και οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν με διαδοχικά άλματα τη γραμμή όρος Ίβάν-Κορυτσά-Κιάφε Κιάριτ.Ταυτόχρονα το Β' Σώμα Στρατού από Σμόλικα μέχρι Γράμμου επιτέθηκε προς 'Ερσέκα- και Λεσκοβίκι, ενώ ή μεραρχία ιππικού μεταξύ Σμόλικα και όρους Γκαμήλα εξόρμησε προς Κόνιτσα. Στις 22 Noεμβρioυ οι άνωτέρω δυνάμεις είχαν εξασφαλίσει την οδό Λεσκoβίτα-Kιάφε- Κιάριτ. Στον τομέα της Ηπείρου το Α' Σώμα Στρατού, αφού ενισχύθηκε και με τη 2η μεραρχία, επιτέθηκε με την 8η μεραρχία προς Δρυμάδες και Μπουράτο, με τη 2η προς Ντούσκα-Μερτζάνη και με το απόσπασμα παραλιακής ζώνης (απόσπασμα Λιούμπα) προς Κώτσικα (ΒΔ Φιλιάτες). Κατόπιν σφοδρών αγώνων το Α' Σώμα εκβίασε τη στενωπό Δελβινακίου και τις διαβάσεις του όρους Ντούσκος, ενώ στην παραλιακή ζώνη απώθησε τις Ιταλικές δυνάμεις βόρεια του Καλαμά. Στις 22 Νοεμβρίου είχε φθάσει στη γραμμή Φιλιάτες-Κεραμίτσα-Καστάνιανη-Βάλτσιτσα-στενωπός Δελβινακίου-Δολός-Δρυμάδες-Μερτζάνη.
Με τις επιθετικές αυτές επιχειρήσεις πού διήρκεσαν από 14 μέχρι 22 Νοεμβρίου ο ελληνικός στρατός πήρε την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων και επισφράγισε την ήττα του Ιταλικού στρατού σ' ολόκληρο το μέτωπο. Ο αγώνας υπήρξε σκληρότατος. Οι ελληνικές δυνάμεις χωρίς θωρακισμένες μονάδες μάχονταν εναντίον αντιπάλου πού διέθετε μια θωρακισμένη μεραρχία, υπεροχή πυροβολικού και όλμων και μεγάλη αεροπορία. Οι επιχειρήσεις διεξάγονταν επί υψηλών ορέων επί των οποίων η διαβίωση και οι ανεφοδιασμοί πρόσκρουσαν σε μεγάλες εδαφικές δυσχέρειες.
Ο χειμώνας είχε αρχίσει και προμηνυόταν δριμύς.